Vervaardiger
Ambrosius BensonPeriode en datering
16de eeuwHet schilderij toont de heilige Familie en Johannes rustend langs een bosrand. De jonge Jezus leunt tegen het been van zijn moeder, terwijl zij beschermend een arm om hem heen slaat. Links staat Johannes de Doper met een kruisstafje in de hand. Hij kijkt Jezus aan. Jozef zit achter Johannes en Maria in de schaduw.
Het schilderij bevat vele aspecten die kenmerkend voor Bensons stijl kunnen worden genoemd. Ten eerste heeft hij de figuren sterk belicht tegenover de diepe schaduwen van het bos. De figuren krijgen hierdoor een bijna sculpturaal karakter. Ten tweede laat Benson de mantel van Maria onder invloed van het licht in verschillende kleuren uiteenvallen. Daarnaast zijn de figuren glad, bijna ivoorachtig geschilderd. De ovale gezichtjes, de lange neuzen, de neergeslagen ogen van Maria en haar golvende haar doen zowel denken aan de Lombardische kunstenaars als aan de Brugse kunstenaars Gerard David en Adriaen Isenbrant.
Dit schilderij neemt een belangrijke plaats in het oeuvre van Ambrosius Benson in. Het is namelijk, samen met het Triptiek met de heilige Antonius van Padua in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel, het enige gesigneerde werk van de kunstenaar.
TOPSTUK
Een onopvallend vogeltje linksboven in het schilderij is getuige van een vredig moment tussen de Heilige familie en Johannes de Doper die rusten langs een bosrand. De voorstelling is zo beeldvullend dat er weinig ruimte is voor andere zaken dan de figuren van de intieme scène. De extra motieven, zoals het vogeltje, zijn daarom door Benson afgebeeld met een reden. Wanneer Maria en Kind in de vroege Nederlandse schilderkunst worden afgebeeld met een vogel is dat gewoonlijk een putter. De legende gaat dat het puttertje een doorn uit het voorhoofd van Christus trok tijdens de kruisweg. Als gevolg viel er een druppel bloed van de Verlosser op de kop van de putter, waaraan hij de kenmerkend rode vlek dankt. De vogel op het schilderij van Benson is echter geen putter maar een koolmees. Waarom Benson hier afwijkt van de gewoonlijke iconografie is niet bekend, wellicht wilde hij een andere boodschap overbrengen die nu verloren is gegaan.